40 მილიონ მანეთად ღირებული „ოსების გენოციდი“ და „ემოციური დიპლომატია“

02/07/2011

მადლენა მაჭარაშვილი

ქართველების მიერ ოსების გენოციდის საკითხზე საქართველოში საფრანგეთის ელჩის ერიკ ფურნიეს განცხადება იმაზე მეტად გახმაურდა, ვიდრე მოსალოდნელი იყო. ქართული მედიისა და საექსპერტო წრეების შემდეგ ელჩის განცხადებას ე.წ. სამხრეთ ოსეთიდანაც გამოეხმაურნენ. თუ ქართველ საზოგადოებაში ფურნიეს განცხადება დაგმეს, „სამხრეთ ოსეთის“ წარმომადგენლებმა დიპლომატის ნათქვამი უტყუარად და მათ მიერ არაერთხელ თქმული „სიმართლის“ დადასტურებად გამოაცხადეს.

ისტორიის თემაზე დიპლომატის არადიპლომატიურად მოყოლილი ამბის ისტორია ასე დაიწყო: ჟურნალ „თბილისელებში“  ერიკ ფურნიეს ინტერვიუ გამოქვეყნდა, რომელშიც ჟურნალისტის ერთ-ერთი კითხვა 2008 წლის აგვისტოს ომზე საფრანგეთის პასუხისმგებლობის საკითხს ეხებოდა.

ინტერვიუში ელჩმა „გამაღიზიანებელ კითხვას“  „ემოციური“ პასუხი  წერილობით გასცა: „ვინ წამოიწყო ომი? პირველმა ვინ ისროლა ცხინვალის მიმართულებით? თქვენ ვერ შეძლებთ ისტორიის ხელახლა დაწერას და პასუხისმგებლობის ძებნას სხვაგან და არა იქ, სადაც ის არის. ამასთან დაკავშირებით, თუ ცოტა შორს მოძებნით, ახსნა-განმარტება უნდა მოსთხოვოთ მენშევიკურ რესპუბლიკას, რომელმაც 1921 წელს ოსეთის მოსახლეობა გაჟლიტა (4 000 დაღუპული, 25 000 ლტოლვილი), და არა საფრანგეთს ან სხვა სახელმწიფოებს“.

ერიკ ფურნიემ მოგვიანებით, ტელეკომპანია „მაესტროს“ გადაცემაში განმარტა, რომ ჟურნალისტის კითხვამ გააღიზიანა და პროვოკაციული პასუხის გაცემის გუნებაზე დადგა. თუმცა, იქვე აღნიშნა:  რაც წარსულში მოხდა, უნდა დავივიწყოთ, თორემ ერთმანეთზე გასაბრაზებელ ფაქტებს ისტორიაში აუცილებლად ვიპოვითო. ანუ ელჩმა „ოსების გენოციდზე“ ნათქვამი არ უარყო, უბრალოდ, მხარეებს მისი დავიწყებისკენ მოუწოდა.

„ტრიბუნამ" ელჩის მიერ ციფრებით აღწერილი „ოსური გენოციდის“ საკითხის კვლევა ისტორიკოსებთან გასაუბრებითა  და ისტორიული წყაროების მეშვეობით სცადა.

გრიფით საიდუმლო და უნიკალური მასალები

ისტორიკოსმა შოთა ვადაჭკორიამ ახლახან დაასრულა შესაბამისი 1917-25 წლებში ქართულ-ოსური ურთიერთობების საკითხის კვლევა და როგორც ჩვენთან საუბარში აღნიშნა ამ პერიოდის მოვლენების აქამდე უცნობი ასპექტები დეტალურად და კვალიფიციურად შეისწავლა.

„საკითხზე მუშაობის დროს გავეცანი იმ პერიოდის პრესას, უნიკალურ საარქივო დოკუმენტებს… გრიფით საიდუმლო მასალებს. მაგრამ ამ მასალებს გრიფი რომ ადევთ, არ მაქვს უფლება ზუსტად მივუთითო.

ოსი ისტორიკოსები კი ქართველთა მიერ მათი გენოციდის საკითხზე საუბრისას იყენებენ ე.წ.  „ინალიფას“ მეთოდს, როცა ამბობენ ბებიებისგან ვიცით, რომ ოსები ცხინვალის რეგიონის მკვიდრი მოსახლეობა ვართო.  ოსმა  ბოლშევიკებმა საგანგებოდ შექმნეს ყალბი დოკუმენტები და დღეს ამითაც მანიპულირებენ“,- აცხადებს შოთა ვადაჭკორია.

თავად კი ამბობს, რომ სხვა სანდო  წყაროებთან ერთად  გასაბჭოებული საქართველოს ხელისუფლების შინაგან საქმეთა სახალხო კომისარიატის მიერ შექმნილი კომისიის დასკვნას და მათ მიერ მოპოვებულ დოკუმენტებს ეყრდნობა, რომლებიც საქართველოს მენშევიკური მთავრობის მხარდამჭერ ანუ მიკერძოებულ მასალად ნამდვილად ვერ ჩაითვლება.

რა მოხდა 1920 წელს ანუ  „დოკუმენტური ამბის“ დასაწყისი

ისტორიკოსების განმარტებით, 1918-1919 წლებში საქართველოს მენშევიკურ ხელისუფლებას ევროპის დახმარების იმედი გაუცრუვდა.  ევროპის ქვეყნების მხრიდან საქართველოსადმი ინდიფერენტულ დამოკიდებულებას კი შესანიშნავად აუღო ალღო რუსეთმა, როცა  ამიერკავკასიაში საყოველთაო აჯანყების გეგმა შეიმუშავა. ამ გეგმის ერთი ნაწილი საქართველოში ოსური სეპარატიზმის ამოქმედება იყო.

გთავაზობთ 1920 წელს მიმდინარე მოვლენებთან დაკავშირებული დოკუმენეტების ნუსხას:

დოკუმენტი N  – 100 ათასს პლუს 40 მილიონი მანეთი მოსკოვიდან

1920 წლის 23 მარტის დადგენილებით, საქართველოში შეიქმნა „სამხრეთ ოსეთის“ რევოლუციური კომიტეტი  – გაგლოევის, ჯატიევისა და სანაკოევის ხელმძღვანელობით.

აღნიშნული „რევკომის“ ამოცანა იმავე დოკუმენტის მიხედვით იყო განსაზღვრული და ცხინვალის რეგიონში საბჭოთა ხელისუფლების გამოცხადებას ისახავდა მიზნად.

დოკუმენტის თანახმად, ამ ჩანაფიქრის განხორციელების მიზნით,  რუსეთის კომუნისტური პარტიის ბოლშევიკთა  კავკასიის სამხარეო კომიტეტმა „სამხრეთ ოსეთის“ რევკომს  100 ათასი მანეთი გადასცა. საქართველოში აჯანყებული ოსების დასახმარებლად და შეიარაღებული რაზმების დასაქირავებლად, იმავე წლის აპრილში, „რევკომის“ თავმჯდომარეს სანაკოევს მოსკოვიდან დამატებით 40 მილიონი მანეთი გადაუგზავნეს.

კვლავ დოკუმენტი -„ ოსური რევკომი“: შევუერთდეთ რსფსრ-ს

1920 წლის 6 მაისს „რევკომმა“ მიიღო დადგენილება, რომელშიც ეწერა: „ვემორჩილებით რა უმაღლესი პარტიული ორგანოების გადაწყვეტილებას, აუცილებლობად მიგვაჩნია საბჭოთა ხელისუფლება გამოვაცხადოთ ჯერჯერობით როკის რაიონში, ჩავკეტოთ ხეობა, დავიცვათ თავი მშრომელი ხალხის მტრებისგან  და შევუერთდეთ რსფსრ რესპუბლიკას.“

1920 წ, 8 მაისი -როკის ხეობაში საბჭოთა ხელისუფლება გამოცხადდა

საბჭოთა ხელისუფლება როკის ხეობაში ოსებმა  8 მაისს ოფიციალურად გამოაცხადეს.  სწორედ აქედან იწყება 1920 წლის ოსების აჯანყებაც. ოსების ეს ქმედება 1920 წლის პერიოდულ გამოცემებში, კერძოდ, გაზეთ „ერთობასა“ და „სახალხო საქმეში“  საქართველოს მიმართ ღალატად არის შეფასებული.

იმავე პერიოდში გაზეთ კომუნისტში  გამოქვეყნდა მოწოდება ჩრდილოეთ ოსეთში მცხოვრები ოსების მიმართ: „ამხანაგო ოსებო! სამხრეთ ოსეთის ჩვენი ძმები სულსა ღაფავენ საქართველოს მემამულეთა მთავრობის უღლის ქვეშ. თითოეული ოსი, რომელიც თანაუგრძნობს საბჭოთა მთავრობას, უნდა ისწრაფოდეს ამ უღლის მოსაშორებლად. ძალა ორგანიზაციაშია.“

შეტევა ცხინვალზე

1920 წლის 28 მაისს ვლადიკავკაზში გაიმართა კონფერენცია. კონფერენციაზე მიღებული დადგენილებით, ჩრდილოეთ ოსეთის წითელი პარტიზანული რაზმი „სამხრეთ ოსეთის“ აჯანყებულებს უნდა მიშველებოდა. რაზმი სანაკოევის მეთაურობით ვლადიკავკაზიდან 31 მაისს გამოვიდა და სამ კოლონად გადანაწილდა – როკის, ზეკარისა და მაიმისონის უღელტეხილებით საქართველოში შემოვიდა.  შეიარაღებული ოსები სოფელ ჯავაში შეერთდნენ და შტევა ცხინვალზე განახორციელეს.

გაზეთი „ერთობა“  სტატიაში „ოსების გამოსვლები“ წერს: „შიდა ქართლში აჯანყებულ ოსებს  გადაღმა ოსეთიდან ე.ი. რუსეთის სამფლობელოდან ეხმარებიან, რაც ერთნაირად  არღვევს იმ ხელშეკრულებას, რომელსაც  ერთი თვის  (1920 წლის 7 მაისი) წინად საბჭოთა რუსეთმა მოაწერა ხელი.“

ოფიციალური მოსკოვის პოზიცია, ანუ „ფიცი მწამს, ბოლო მაკვირვებს“

აღნიშნულთან დაკავშირებით საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრი გეგეჭკორი, 30 ივნისს, საგანგებო ნოტით მიმართავს რუსეთის წარმომადგენლობას საქართველოში. გეგეჭკორის პასუხად 14 ივლისს კიროვი წერს, რომ საბჭოთა  რუსეთის ხელისუფლებას არანაირი კავშირი არ აქვს ოსების აჯანყებასთან და ყველა მსგავსი ეჭვი გაზეთ „კომუნისტში“ გამოქვეყნებულ ინფორმაციებში დაშვებული შეცდომების ბრალია.

გაზეთი „ერთობა“ ამის პასუხად სტატიაში – „ისევ ოსებზე“ –  წერს: „ჩვენ გვარწმუნებენ, რომ მოსკოვის მთავრობამ ეს არ იცის… შეიძლება, ტაქტიკური მოსაზრებით, დღეს არ უნდოდეს მოსკოვს ჩვენს რესპუბლიკასთან ურთიერთობის გამწვავება. თუ ეს ასე არ არის, მით უარესი მოსკოვის მთავრობისთვის, მაშასადამე, მას არ შესწევს  ძალა, ალაგმოს მისი ბანდები“.

გაზეთი „სახალხო საქმე“ კი სტატიაში „ოსური საფრთხე“ აშეთი შინაარსის ტექსტს ბეჭდავს: „უკვე დააჯერეს ოსები, რომ საქართველომ რუსების წინაშე იარაღი დაყარა, თუ ოსები მოისურვებენ და საქართველოს აუჯანყდებიან, რუსეთის წითელი არმია მას დაეხმარება, თბილისს თუ არა გორის მაზრას ოსეთს მაინც დაუმტკიცებს.  დააჯერეს და ეს შეუგნებელი ბნელი ხალხი უკვე იარაღით ხელში ებრძვის ჩვენს მხედრობას, მათ კიდეც აუღიათ ქალაქი ცხინვალი.“

1920 წლის 7 მაისს რუსეთსა და საქართველოს შორის გაფორმებული ხელშეკრულების VI მუხლის თანახმად კი: „რუსეთი იღებს ვალდებულებას, არ მისცეს მის ტერიტორიაზე ყოფნისა და საქმიანობის უფლება ჯგუფებსა და ორგანიზაციებს, რომელთა მიზანს შეადგენს საქართველოს მთავრობის დამხობა.“

გაზეთ „ერთობის“ მოწინავე სტატიაში „ოსების გამოსვლები“ ვკითხულობთ: „ბ-ნო კომუნისტებო, ბრძანეთ: ხელშეკრულების დარღვევაა თუ არა, როცა რუსეთის მხრიდან ესხმიან ჩვენს რესპუბლიკას თქვენი თანამოაზრე საეჭვო ელემენტები?და თუ დაღვევაა, როგორ აფასებთ თქვენს ასეთ მუხანათობას? გაჩუმება ამ შემთხვევაში უდრის  თქვენს დასტურსა და სოლიდარობას თავდამსხმელებისადმი, ველით პასუხს“.

ბოლშევიკები ზოგადი პასუხებით იფარგელებოდნენ. საქართველოს ხელისუფლებამ კი მიიღო გადაწყვეტილება და აჯანყებული ოსების წინააღმდეგ სახალხო გვარდიის რვა ბატალიონი, ორი სამთო ბატარეა და ცხენოსანი პოლკი გაგზავნა. რაც უმალ გააპროტესტა რუსეთის  ფედერაციის საგარეო საქმეთა მინისტრმა ჩიჩერინმა. მან 1920 წლის 17 მაისს ნოტა საქართველოს ხელისუფლებას გამოუგზავნა, რომელშის წერდა: „შეგვაშფოთა ცნობამ, რომ სამხრეთ ოსეთში, სადაც გამოცხადებულია საბჭოთა რესპუბლიკა, ამ ხელისუფლების გასანადგურებლად გამოგზავნილია საქართველოს ჯარები, ჩვენ დაჟინებით მოვითხოვთ, თუ ეს სიმართლეს შეესაბამება, გაიწვიოთ თქვენი ჯარები ოსეთიდან, რადგან ვთვლით, რომ ოსეთს უნდა ჰქონდეს ის ხელისუფლება, რომელიც მას უნდა. საქართველოს ჩარევა ოსეთის საქმეებში ყოვლად გაუმართლებელი ჩარევაა სხვის შინაგან საქმეებში“.

საქართველოს თავდაცვის მინისტრი – „შხამიანი გველის წიწილები უნდა გაისრისოს“

საქართველოს თავდაცვის მინისტრმა ლორთქიფანიძემ 1920 წლის 18 ივნისის N103  ბრძანება გამოსცა, რომლის მიხედვითაც, შიდა ქართლის მთის ოსებში ბოლშვიკების მიერ  გაწეული ანტიქართული საქმიანობა დაგმო.

„ამ მოსყიდულ მოღალატეებს შიგნიდან უნდათ შეგვიქმნან არეულობა, რათა… მთელი ქართველი ხალხი სისხლის მორევში ჩაგვახრჩონ. ჩვენ გვინდა მშვიდობიანი შრომა და ცხოვრება, მათი მიზანია რაც შეიძლება მეტი არეულობა, შფოთი და სისხლისღვრა. მაშ, არ დაინდოთ ეს იუდა-მოღალატენი, ეს გაშმაგებული მგლები, რომლებიც ხშირად ცხვრის ქურქში ეხვევიან, ტკბილსა და მოქარგულ სიტყვებს ჩაგჩურჩულებენ. შხამიანი გველის წიწილები უნდა გაისრისოს. ამას მოითხოვს ქართველი ერის ბედნიერება.“

დაძაბული ბრძოლის შედეგად,  ქართულმა ჯარმა 12 ივნისს დაბა ცხინვალი აიღო, ხოლო 23 ივნისს აჯანყებულ ოსთა უკანასკნელი ნაწილი როკის უღელტეხილის გავლით ჩრდილოეთით გაუშვა. ჩვენ მიერ მოძიებულ დოკუმენტებში არ წერია კონკრეტული ციფრები იმასთან დაკავშირებით, თუ  რამდენი ადამიანი ემსხვერპლა 1920 წლის ოსეთის აჯანყებას, როგორც ქართული ისე ოსური მხრიდან. როკის უღელტეხილის გავლით 23 ივნისს ჩრილოეთის მიმართულებით გაგზავნილ ოსთა რიცხვი კი, დოკუმენტების თანახმად, დაახლოებით 20 ათასს შეადგენდა.

ოსი ისტორიკოსის  წყაროები

„ოსი ისტორიკოსი აბაევი წერს, რომ 1920 წელს „სამხრეთ ოსეთი“ ცალკე ქვეყანა იყო, რომლის ეკონომიკა „მენშევიკებმა“ ოსების აჯანყების „მხეცურად“ ჩაქრობის შემდეგ დაანგრიეს. მას მოჰყავს 1921 წლის 12 მაისის „სამხრეთ ოსეთის“ რევკომის  მიერ საქართველოს რევკომისადმი წარდგენილი მოხსენება, რომლის თანახმადაც, გორის მაზრის ჩრდილოეთი ნაწილი არაქართულ ტერიტორიად და ცალკე ქვეყნადაა გამოცხადებული, რომელიც ჟორდანიამ და მისმა „დამქაშებმა“ დაიპყრეს. ოსი ისტორიკოსის  თქმით, „სამხრეთ ოსეთად“ გამოცხადებული შიდა ქართლი საქართველოს ნაწილი არ არის. ამგვარი აბსურდული მასალის უკრიტიკოდ დამოწმება, რა თქმა უნდა, ისტორიკოსის ტენდენციურობაზე მიუთითებს,“- განმარტავს შოთა ვადაჭკორია.

შსსკ-ს „უტყუარი ფაქტები“

გასაბჭოებული საქართველოს შინაგან საქმეთა  სახალხო კომისარიატთან არსებული საგანგებო კომისიის მიერ მომზადებულ მოხსენებაში კი  წერია, რომ ქართველებმა „ოსებს 1918 წლის … აჯანყება და მენშევიკების ადგილობრივი ლიდერების ს.კეცხოველისა და გ.მაჩაბლის სიკვდილიც კი აპატიეს. არავითარი ძალმომრეობა მათზე არ უხმარიათ. მხოლოდ აჯანყების გამეორებას  1920 წელში მოჰყვა სასატიკი ზომები ჯარის მხრიდან ოსებისადმი… თბილისში მთავრობას ცნობა მოუვიდა,  ჯარები სახლებს სწვავენო. მთავრობა შეეკითხა სახლების დაწვის მიზეზს. ჯარის უფროსებმა უპასუხეს: ოსეთი მთიანი ადგილებია, ჯარის სხვადასხვა ნაწილებს შორის ურთერთობა არ არსებობს და რომ ერთმა ნაწილმა გაიგოს სად იმყოფება მეორე ნაწილი, საჭიროა ცეცხლის გაჩენაო… ალზედ რომ გაიგონ  ნაწილის ადგილსამყოფელი ამისთვის სოფლის განაპირა ძველს და დანგრეულ, უპატრონოდ მიტოვებულ საბძელს ან სხვა ქოხს ვწვავთ, ისიც თითოეულ სოფელში მხოლოდ თითოს. თვითონ ოსები კი ბინის დატოვების დროს სახლებს უკიდებენ ცეცხლს.“

კომისიის მოხსენების დასკვნითი ნაწილის თანახმად: „სოფ. ჯავაში, შინაგან საქმეთა სახალხო კომისარიატის მიერ მიღებული უტყუარი ფაქტებით, არცერთი სახლი არ არის დამწვარი ან დანგრეული.“

ტოლობის ნიშანი ჩერქეზების გენოციდთან

 როგორც დოკუმენტებიდან ირკვევა, ოსურ და რუსულ „წყაროებში“ დღეს „ოსების გენოციდად“ წოდებული ოსების აჯანყება რუსული მანეთებით დაფინანსებული  „ღონისძიება“ იყო, რომელსაც რუსეთი, რაღა თქმა უნდა, ღიად არ ადასტურებდა. ოფიციალური მოსკოვი „ღიად“ მხოლოდ საპროტესტო ნოტებს სწერდა საქართველოს მენშევიკურ მთავრობას და აცნობებდა, რომ  საქართველოს ჩარევა ოსეთის საქმეებში გაუმართლებელი იყო.

„ოსების გენოციდის“ თემის დღეს გააქტიურებაც რუსული ინტერესით აიხსნება. პოლიტიკურ კულუარებში უკვე „ხმამაღლა“ საუბრობენ იმის შესახებ, რომ რუსეთი ახლო მომავალში „ქართველების მიერ ოსების გენოციდის“ საკითხს ოფიციალურად ცნობს და ეს იქნება პასუხი „რუსეთის იმპერიის მიერ ჩერქეზთა გენოციდის აღიარების შესახებ“ საქართველოს პარლამენტის რეზოლუციაზე.

P.S. დავუბრუნდეთ იმას, რითაც დავიწყეთ – ფურნიემ მართალია „ემოციურად“, მაგრამ კონკრეტული ციფრებით ისაუბრა „ოსების გენოციდზე“. ლოგიკურად ისმება კითხვა: რა როლი აქვს რუსეთის მიერ დაგეგმილ „პოლიტიკურ ღონისძიებაში“, საფრანგეთს, სარკოზის, ფურნიეს???

წყარო: ინტერნეტგაზეთი "ტრიბუნა"